Nawet anioły blefują w pokera i w życiu – recenzja "Kłamcy" Jakuba Ćwieka

Od kilku lat, gdy ktoś rzuca w rozmowie o szeroko pojętej popkulturze imię Loki, od razu wszyscy wołają: O, znam typa, był u Marvela! Skojarzenie całkiem słuszne, nie da się zaprzeczyć. Jednakże poza tym Loki to postać z mitologii nordyckiej, bóg kłamstwa, oszustwa i ognia, posiadający moc przemiany swojej postaci w inne żywe stworzenie (w tym mógł zmieniać płeć). I właśnie postacią tego złośliwego olbrzyma inspirował się Jakub Ćwiek, pisząc swoją serię o Kłamcy i jego przygodach.

Pierwszy tom tej opowieści to de facto zbiór opowiadań, ale bardzo silnie ze sobą powiązanych. Prolog – Anioł stróż opowiada o tym, jak Loki na zlecenie pewnego anioła stróża musi przekonać jego podopieczną, by znowu zaczęła się modlić i uwierzyła w Boga. Młot, wąż i skała to de facto właściwe wprowadzenie do historii Kłamcy jako cyngla niebios i opowieść o tym, jak zastępy anielskie pod dowództwem Michała zniszczyły Walhallę. Samobójca to krótkie opowiadanie o tym, jak Loki miał za zadanie powstrzymać księdza przed popełnieniem samobójstwa, najcięższego z możliwych grzechów, skazującego na wieczne potępienie. Krew baranka to historia o tym, jak wyznawcy Anubisa napadają na szczyt dzieci głów państw z całego świata, by zabić je tak, jak w Biblii wymordowano pierworodnych we wszystkich rodzinach Egiptu. A cały problem leży w tym, że aniołowie zostają powaleni własną bronią i nie bardzo mają jak chronić swoich podopiecznych. Cleaner to dość zabawna opowieść, jak to grupa satanistów przypadkiem wzywa demona, a Loki musi zrobić z tym porządek. Przepowiednia opowiada o tym, jak Cyngiel Niebios musi uratować przed zabiciem pewną dziewczynę i jej syna. Galeria to chyba najbardziej komiczne opowiadanie w tym tomie opisujące, jak Loki przekształcony w kobietę (chociaż nie do końca!) wybiera się wraz z Gabrielem na aukcję dzieł sztuki. Cicha noc to wzruszająca historia, gdy Loki wraz ze Światowidem zostają zaproszeni pod postacią elfa i świętego Mikołaja do domu rodziny z dwójką dzieci, a bóg kłamstwa wychodzi stamtąd z pewnym misiem, któremu daje na imię Kłamczuch. Egzorcysta to mroczna opowieść o Kłamcy podszywającym się pod egzorcystę we Włoszech, który ma zadanie wypędzić demona z ciała małej dziewczynki. Ten tom kończy opowiadanie Głupiec na wzgórzu, w którym Loki udaje się do umysłu swojej sparaliżowanej żony, Sygin, by zniszczyć jednego z podwładnych Lucyfera, co nie kończy się zbyt dobrze dla bohaterów...

Jak widać po tych krótkich streszczeniach, Jakub Ćwiek lubi bawić się konwencją. Każde opowiadanie jest utrzymane w nieco innym klimacie, na przykład Galeria to typowa komedia, a Krew baranka zahacza swoją konwencją o powieść sensacyjną. Jednak wszystkie te historie są wypełnione humorem i akcją, dzięki czemu czyta się je błyskawicznie. Ćwiek przy tym nie boi się używać popkulturowych symboli i motywów (jak chociażby nawiązania do Walta Disneya, Kena Folletta czy Roberta Ludluma), przez co bawi się z czytelnikiem, a to wywołuje jeszcze szerszy uśmiech na twarzy. Dodać muszę, że ta wersja, którą tu opisuję, to wersja tzw. writer's cut – wydanie drugie, wypuszczone świat przez wydawnictwo SQN, ale poprawione i przerobione przez samego autora. Jak to powiedział sam zainteresowany, gdy pisał i wydawał w Fabryce Słów pierwszą wersję Kłamcy, nie był jeszcze w pełni ukształtowanym pisarzem. Teraz, z lepszym warsztatem, postanowił poprawić tę serię i wydać ją po raz kolejny, zmieniając pewne elementy. Czytałam też wersję pierwotną, ale było to kilka ładnych lat temu, więc teraz już niewiele pamiętam i nie jestem w stanie wypowiedzieć się na temat różnic między nimi dwiema.

Główną postacią całego zbioru jest bez wątpienia Loki, Cyngiel Niebios, Kłamca i bóg oszustwa. Gdy Walhalla upada, podbita przez zastępy anielskie pod wodzą archanioła Michała, a Odyn ginie, nordycki bóg zostaje uratowany ze swojego odwiecznego więzienia. Wówczas Loki zostaje wzięty na służbę aniołów, głównie Michała i Gabriela, a jego zadaniem jest rozwiązywanie wszelkich problemów, z którym inie potrafią sobie poradzić skrzydlaci, oraz ściganie demonów i bogów z czasów pogaństwa. W ten oto sposób Kłamca zostaje specem od brudnej i mokrej roboty na usługach aniołów, a jego nagrodą są pióra ze skrzydeł anielskich. Nie da się ukryć, że Kłamca za nic sobie ma swoich szefów, szczególnie gdy dowiaduje się, że Boga nie ma, a jedynie miecz Michała, którym ten może skrócić go o głowę, zmusza go do względnego posłuszeństwa. Jest pyskaty, wredny i złośliwy, na każde słowo ma odpowiedź i nie daje sobie w kaszę dmuchać. Na dodatek cały czas kombinuje jak zrobić w konia Michała i Gabriela, i nie raz i dwa bawi się ich kosztem. W sumie archaniołowie są sami sobie winni – kombinują, jak mogą, opuszczeni przez Najwyższego, a że nie mogą kłamać, to potrzebują kogoś, kto będzie wykonywał niektóre zadania za nich. Archanioł Michał ma do tego swoją własną, prywatną krucjatę wobec demonów i bóstw, w której pomaga mu, chcąc nie chcąc, Loki. Koncepcja takich aniołów – opuszczonych, bardziej ludzkich i kombinujących – przypomina mi trochę tę, którą możemy znaleźć u Mai Lidii Kossakowskiej w jej serii o Zastępach Niebieskich. W niczym to jednak temu pomysłowi nie odejmuje, a wręcz przeciwnie – cała opowieść nabiera dzięki temu większego wyrazu i charakteru, nie jest mdła i jałowa.

Trzeba przyznać, że Kłamca to solidnie napisane urban fantasy, w którym autor nawiązuje do wielu różnych mitologii, a jednocześnie bawi się popkulturą. Akcji jest tu pełno w każdym opowiadaniu, nie sposób się nudzić, a Loki to postać, której nie sposób polubić – z jednej strony wyszczekany gnojek, a z drugiej facet, który naprawdę kocha swoją żonę i który potrafi się wzruszyć. Jeśli jeszcze nie poznaliście historii Cyngla Niebios, to śmiało sięgajcie! Wieczór pełen zabawy gwarantowany.

Tytuł: Kłamca

Autor: Jakub Ćwiek

Cykl: Kłamca, tom I

Wydawnictwo: SQN

Liczba stron: 304

Rok wydania: 2018