Chcąc cofnąć czas, licz się z konsekwencjami – recenzja "Rekursji" Blake'a Croucha

września 16, 2019

Ponieważ postawiłam sobie za cel oswojenie science-fiction, to coraz częściej i chętniej sięgam po książki z tego gatunku. Nie każda przypada mi idealnie do gustu, ale znajduję wśród nich sporo ciekawych i wartościowych lektur, a z całą pewnością większość porusza istotne tematy dla naszej przyszłości. Dlatego też sięgnęłam ze sporą dozą ciekawości po Rekursję Blake'a Croucha, a efekt tego spotkania zaraz Wam przedstawię.

Barry Sutton to detektyw nowojorskiej policji. Zostaje wezwany do kobiety, która chce skoczyć z kilkunastopiętrowego wieżowca w centrum miasta. Gdy wdrapuje się na szczyt, okazuje się, że samobójczyni cierpi na ZNW, czyli Zespół Nieprawdziwych Wspomnień – chorobę coraz częściej dopadającą ludzi w 2018 roku. Przypominają sobie swoje inne życie, ale te wspomnienia są jak stary film: czarno-białe i wyblakłe. Policjantowi nie udaje się powstrzymać kobiety, ale zaczyna drążyć temat tajemniczej choroby, wplątując się w aferę większą, niż ktokolwiek by mógł podejrzewać.

Tymczasem Helena Smith, świetna badaczka mózgu, za wszelką cenę dąży do stworzenia fotela, który pomoże zmapować wspomnienia jej chorej na Alzheimera matki, a potem umożliwi ich przywoływanie. Milioner Marcus Slade proponuje Helenie pracę w swoim zespole za sowite wynagrodzenie, a jego jedynym warunkiem jest praca na odległej, opuszczonej przez wszystkich platformie wiertniczej i całkowita tajemnica. Osiągnięcie Smith doprowadza do przełomowego w dziejach ludzkości wynalazku, ale czy człowiek jest gotowy na taki kamień milowy w swoim rozwoju? Losy Heleny i Barry'ego przetną się w końcu, a ich celem stanie się uratowanie ludzi przed całkowitą zagładą, zapoczątkowaną idealistycznym marzeniem kobiety...

Blake Crouch napisał thriller science-fiction, który samą akcją może i nie niepokoi czytelnika, ale na pewno robi to warstwą stawianych niebezpośrednio pytań. Właściwie w tej historii brakowało mi napięcia i dreszczyku emocji, miałam wrażenie, że czytam zwykłą historię... Możliwe, że było to też spowodowane trudnym, naukowym stylem narracji, jaki momentami się pojawiał. Działo się tak głównie wtedy, gdy była mowa o kwestiach mózgu i o wynalazku Heleny. Poza tym w którymś momencie męczyło mnie ciągłe cofanie się w czasie i przerabianie nowych wydarzeń, które doprowadzały dokładnie do tego samego końca, co w poprzedniej linii czasu. Ostatecznie, jednak gdy przewróciłam ostatnią stronę i zamknęłam książkę, w mojej głowie pojawiło się mnóstwo pytań dotyczących przedstawionej w Rekursji historii i tego, do czego może doprowadzić nas ambicja jednostek.

Opowieść o mapowaniu wspomnień, o wracaniu do nich... Cały czas, czytając Rekursję, zastanawiamy się, czym jest czas. I, wgłębiając się stopniowo w fabułę, dochodzimy do wniosku, że czas to pojęcie względne. Tak właściwie to nic nie jest teraz, tylko wszystko się już wydarzyło – nasz mózg potrzebuje kilku nanosekund, by przetworzyć przesyłane do niego bodźce, więc to, co widzimy czy czujemy, wydarzyło się dosłownie mgnienie oka temu. Powiem Wam, że ta myśl cały czas nie daje mi spokoju i męczy mnie gdzieś podświadomie. Ważnym tematem, który Crouch porusza, są też wspomnienia. To one nas definiują, określają nasze zachowania i warunkują to, kim jesteśmy i jacy się stajemy z biegiem czasu i zdobywaniem kolejnych wspomnień. Bez nich stajemy się nikim, tracimy samych siebie i gubimy się w życiu. Każde bolesne doświadczenie z przeszłości sprawia, że nabieramy charakteru, stajemy się sobą. Tak naprawdę, dla każdego z nas wspomnienia są wszystkim, co mamy, naszym własnym i osobistym zbiorem doświadczeń, których nikt nie ma nawet w minimalnym stopniu podobnych.

Wielkie odkrycie Heleny Smith, jej fotel i możliwość powracania do własnych wspomnień, tworzenia nowych linii czasu, zapętlanie go wciąż i wciąż od nowa to coś, na co ludzkość w 2018 roku nie jest gotowa. Taką tezę stawia autor i ja się z nim w pełni zgadzam. Ba, uważam, że ludzkość nigdy nie będzie gotowa na podróże w przeszłość. Nieważne, czy komuś przyświecałby szczytny cel, każde takie cofnięcie się w czasie niesie za sobą poważne konsekwencje dla teraz. Wyobraźmy sobie sytuację, że wracamy do 1939 roku, zabijamy Hitlera i dzięki temu nie mamy II wojny światowej. Z jednej strony – wspaniale, tyle istnień ludzkich zostaje uratowanych, z drugiej jednak trzeba się zastanowić, ile innych istnień ludzkich nie zostanie powołanych do życia i czy na świecie za jakiś czas nie pojawi się gorszy potwór niż twórca Holokaustu. Zabawa w Boga ma wiele skutków i konsekwencji, które nie zawsze da się przewidzieć, a człowiek ma zbyt ubogą wyobraźnię, by móc je sobie wszystkie przedstawić.

Blake Crouch i jego Rekursja to niecodzienny thriller, niedający o sobie łatwo zapomnieć. Pozostawia czytelnika z mnóstwem pytań i wątpliwości co do kondycji ludzkości teraz i w przyszłości. I chociaż fabuła nie powoduje momentami szybszego bicia serca, to i tak warto przeczytać tę powieść, by samemu dojść do pewnych wniosków i pochylić się nad ważnymi kwestiami dotyczącymi naszego gatunku.