"Jeśli świat dzieli się na widzących i niewidzących, zawsze wybiorę widzenie." - recenzja "Nieśmiertelnego" Catherynne M. Valente

maja 07, 2018

Folklor i poznawanie ludowych zwyczajów, baśni i podań innych narodów zawsze leżały w moim kręgu zainteresowań. Ze szczególnym zainteresowaniem przyglądałam się od dawna naszym braciom Słowianom zza wschodniej granicy – wiem, że wiele nas dzieli, ale też wiele łączy, między innymi właśnie ta ludowość i folklor. Dlatego też z wielkim zaciekawieniem sięgnęłam po powieść Nieśmiertelny autorstwa Catherynne M. Valente. Autorka co prawda jest z pochodzenia Amerykanką, ale nie dało się tego odczuć w tej lekturze, która zabierze Was w świat Rosji, o jakim jeszcze nie słyszeliście.

Nieśmiertelny to historia Marii Moriewny, najmłodszej z kilkorga rodzeństwa. Jej starsze siostry wychodzą za mąż jeszcze przed nią, gdy tymczasem ona wciąż czeka na swojego wybranka. Okazuje się nim być Kościej Nieśmiertelny, postać z baśni rosyjskich, które do dzisiaj krążą między Rosjanami. Młodziutka Maria najpierw zostaje uprowadzona przez Kościeja, potem jest jego narzeczoną, aż w końcu poślubia go i toczy u jego boku trudne i skomplikowane życie w jego zamku i świecie. Cała historia tej niepozornej, bo liczącej raptem niecałe trzysta stron, książki opowiada dzieje Rosji od czasów rewolucji bolszewickiej, jej skutków, aż do II wojny światowej i lat, które nastały zaraz po niej.

Powiem szczerze, że mam problem ze streszczeniem tej powieści. Jest ona tak baśniowa, tak oderwana od rzeczywistości, że nie da się nic konkretnego opowiedzieć o fabule. Co nie zmienia faktu, że jestem oczarowana tą historią i stylem pisania Valente. Jest on tak poetycki, tak liryczny, że pozwala kompletnie oderwać się od otaczającego nas świata. Już sam początek, opis zwykłego z pozoru zmierzchu sprawia, że człowiek przepada z kretesem między kartkami. Połączenie historycznych wydarzeń z folklorem rosyjskim (począwszy od samej postaci Kościeja i baśni o trzech siostrach, a skończywszy na skrzatach domowych) tworzy aurę niesamowitości i wyobcowania ze świata realnego. Narracja jest prowadzona w trzeciej osobie, ale skupia się głównie na Marii Moriewnie i jej życiu, rzadko zbaczając na tory historii innych postaci.

Recenzja jest krótka, bo i niewiele mogę powiedzieć o tej powieści. Nie ma tu jakiejś wielkiej głębi psychologicznej postaci, nie ma pędzącej na łeb, na szyję fabuły i gwałtownych zwrotów akcji. Nie o to w Nieśmiertelnym chodzi. Tak naprawdę, jak dla mnie, jest to poetycka opowieść o odchodzącym świecie baśni i folkloru, który zostaje zepchnięty w dal przez otaczającą nas szarą rzeczywistość i świat wirtualny, odbierający nam resztki tej baśniowości. Co prawda, uważam, że o wiele lepiej zrozumiałabym tę historię, gdybym tylko znała lepiej podania i folklor rosyjski, który jest tak silnie osadzony w tej powieści. Jednakże bez tej wiedzy też zakochałam się w stylu i języku Valente i przy najbliżej okazji postaram się przeczytać coś innego jej autorstwa.