Jak wyglądałby świat, gdzie religia stała się przekleństwem? - recenzja "Bez wytchnienia" Michała Matuszaka

We współczesnym świecie mamy mnogość religii, ale też mnogość radykalizmów. Zarówno na scenie politycznej, jak i w religiach pojawiają się wszelkiego rodzaju skrajne nastroje, co prowadzi do konfliktów. A czy kiedykolwiek zastanawialiście się, jakby wyglądał nasz świat, gdyby to religia stała się priorytetem i wyznacznikiem naszego życia? Gdyby wszystko było jej podporządkowane, a całe państwo takie, jak Polska, byłoby państwem kierowanym przez radę uznającą za słuszną tylko religię katolicką? Taką przerażającą perspektywę kreuje przed nami Michał Matuszak w swojej książce Bez wytchnienia.

Bohaterem historii jest młody chłopak Adam, piętnastolatek. Żyje w Polsce, która tak, jak cała Europa, jest podzielona i targami wojnami między katolikami, muzułmanami, Żydami i hinduistami. Krajem rządzi Rada, wyznająca tylko życie według katolickich zasad i wprowadzając skrajny fanatyzm w każdą dziedzinę życia. Adam, mimo tego, że jego ojciec walczy w szeregach bojówek katolickich, wątpi w taką rzeczywistość i nie zgadza się na to, co go czeka – zaplanowany ślub już w wieku 16 lat i walka z innymi religiami. Nie chcąc jednocześnie stracić rodziny, stara się jakoś sprzeciwić panującemu porządkowi, co wywołuje lawinę wydarzeń. Czy młodemu chłopakowi uda się zmienić otaczający go świat?

Ogromnym plusem (i jak dla mnie jedynym, od razu zapowiem) tej książki jest pomysł. Przedstawiona tutaj bliska przyszłość napawa człowieka lękiem, tym bardziej że wiele jej oznak widzimy na co dzień – radykalizujące się grupy etniczne i religijne, czy też polityczne. Tak samo jest z rozpadem Unii Europejskiej – już teraz przeżywa ona kryzys i nie wiadomo, jak to się skończy. A nie od dziś wiadomo, że religia jest spoiwem, które pomaga utrzymać tożsamość narodową i przetrwać w kryzysie. Dostarcza ona jasnych wyznaczników co jest dobre, a co złe i dzięki temu ułatwia ludzkie życie. Dlatego też tak łatwo podporządkować jej w burzliwych i niepewnych czasach jednostki, które potrzebują celu i określonych ścieżek, jak prowadzić życie. Pomysł, na podzielenie miast na dzielnice podległe danemu wyznaniu i walczące ze sobą jest naprawdę godny uwagi i byłby bardzo dobrym początkiem świetnej książki, gdyby nie cała reszta wykonania...

Oczywiście, jak to w takich książkach bywa, musiał się pojawić opozycjonista do Rady, która rządzi krajem. W tym przypadku jest to nielegalna, działająca w podziemiu organizacja Pacyfa, zrzeszająca wyznawców wszystkich religii. Chcą oni zmienić świat, wierzą w pokojowe współistnienie każdego wyznania i w to, że Rada manipuluje rzeczywistością, chcąc utrzymać się przy władzy. Ich działania przypominały mi poniekąd działania polskiego państwa podziemnego w czasach okupacji nazistowskiej – rozklejanie plakatów, malowanie murów w antyreligijne hasła, itd. Akcje z pozoru niegroźne, ale wprowadzające zamęt w poukładane życie praworządnych katolików. Idea Pacyfy była naprawdę nieźle i ciekawie przedstawiona, za co należy się uznanie dla autora.

Chciałam też zauważyć, że Michał Matuszak wykazał się naprawdę dobrą oceną naszego społeczeństwa – współczesna młodzież praktycznie nie wyobraża sobie życia bez Facebooka, Instagrama czy SMSów. A ważną częścią komunikacji przez te kanały są wszelkiego rodzaju emotikony – to, jaką wagę do nich przywiązujemy zostało znakomicie podkreślone w książce. Często zastanawiamy się dłużej jakiego emotka użyć, niż tego, co napisać w SMSie, żebyśmy zostali dobrze zrozumiani. Trochę to przerażające, bo prowadzi do zepchnięcia słowa pisanego w cień, a wysunięcie na pierwszy plan banalnych piktogramów.

Teraz ta mniej przyjemna część, czyli co mi się nie podobało. Bohaterowie. Płascy, bez charakteru i bez wyrazu. Adam, główny bohater, z jednej strony próbuje się buntować, z drugiej strony robi wszystko to, co mu się każe. I nieważne, co zrobi, i tak wpada w kłopoty, z których jakimś cudem wychodzi za każdym razem – po drugim razie zrobiło się to najnormalniej w świecie nudne i przewidywalne. Tempo akcji było takie, że... właściwie go nie było. Niby coś się działo, niby powinno być jakieś napięcie, a tak naprawdę przysypiałam z nudów. Fabuła całości wyglądała mniej więcej tak: Adam wpada w kłopoty – dowiaduje się czegoś wstrząsającego, nad czym wraca do porządku dziennego – ratują go z kłopotów – chwila spokoju – Adam wpada w kłopoty, i tak w kółko. Tak się nie da po prostu, żeby zaciekawić czytelnika!

Miałam też ogromny problem ze stylem autora. Sformułowania w stylu: odtransportował tę myśl czy zneutralizować symptomy konsternacji sprawiały, że przez dłuższą chwilę zastanawiałam się, o co właściwie autorowi chodziło. Na dodatek po kilka razy powtarzano te same informacje w jednym zdaniu albo w jednym akapicie, zdanie po zdaniu. Nie wspominając o łopatologicznym wręcz tłumaczeniu zachowań bohaterów, jakby autor powątpiewał w inteligencję czytelnika i w to, że sam się domyśli powodów poczynań postaci. Problem był też w tym, że rozwodzono się momentami aż do przesady nad jedną kwestią. To wszystko doprowadza mnie do pytania, jaki target wiekowy miał w głowie autor? Bo jeśli chodziło mu o nastolatków, to ja bardzo przepraszam, ale przy takim stylu żaden z nich się nie połasi na tę książkę – jako osoba prawie trzydziestoletnia miałam problem ze zrozumieniem niektórych zdań, a co dopiero piętnasto- czy szesnastolatek.

Zamykając tę recenzję w kilku słowach, muszę powtórzyć, że Bez wytchnienia miało naprawdę spory potencjał, wynikający z pomysłu i całej koncepcji na świat przedstawiony. Został on jednak zmarnowany wręcz koncertowo przez pokręcony i niejasny styl, bohaterów bez wyrazu i brak jakiegokolwiek napięcia. Mimo wszystko trzymam mocno kciuki za Pana Michała i mam nadzieję, że kolejna książka tego autora, po jaką sięgnę, będzie dużo lepsza.

Tytuł: Bez wytchnienia

Autor: Michał Matuszak

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie Białe Pióro

Liczba stron: 321

Rok wydania: 2017

Za egzemplarz serdecznie dziękuję Autorowi!